LICHAMELIJK ONVERKLAARDE KLACHTEN (SOLK)
Lichamelijke klachten staan nooit op zichzelf. Lichaam en geest zijn meer met elkaar verbonden dan men vaak denkt. Zo kan bijvoorbeeld een pijnklacht in uw been bij een bepaalde beweging maken dat u (1) dit patroon herkent (dat de pijn optreedt bij een beweging), dit kan maken dat (2) u gaat nadenken over de mogelijke oorzaak. En daarna (3) kijkt wat u er aan kan doen. Als deze klacht niet snel overgaat, kan het zijn dat u (4) angstig wordt om die bepaalde beweging te maken en hierdoor (5) een bepaalde bewegingen gaat vermijden. Hierdoor past u mogelijk (6) uw dagelijks leven en activiteiten hierop aan. (7) Meestal zijn er dan al vele mensen in uw omgeving (uw partner, kinderen, vrienden, maar ook baas, bedrijfsarts) die u (on)gewild van allerlei adviezen voorzien.
Bij lichamelijke klachten spelen een aantal factoren een rol:
- Lichaam en geest:
lichamelijke klachten hebben invloed op psychische klachten , en omgekeerd. Lichamelijke klachten hebben invloed op uw stemming. Ze kunnen bijvoorbeeld spanning, stress, angst, verdriet en/of somberheid geven. Omgekeerd kan stress ook lichamelijke klachten, langdurige pijn of moeheid geven
- Bij sommige mensen (mensen met SOLK, zie verder) lijkt het erop dat wat ze voelen en wat ze denken sterker met elkaar verbonden is dan bij andere mensen.
- Aanleg:
iemand kan een bepaalde aanleg of gevoeligheid die de kans op klachten groter maakt. Het kan zijn dat u steeds bepaalde klachten krijgt als u onder spanning staat, bijvoorbeeld buikpijn, rugpijn, vermoeidheid of jeuk.
- Aandacht en gevoeligheid:
Sommige mensen merken lichamelijke klachten sneller op, letten er meer op of zijn gevoeliger voor wat er in hun lichaam gebeurt.
- Gedachten en ideeën:
Sommige mensen maken zich meer zorgen als ze iets voelen in hun lichaam. Een voorbeeld: als u schrikt of onder spanning staat, gaat uw hart sneller kloppen. De meeste mensen weten dat en wachten tot het overgaat. Als u denkt dat er iets mis is met uw hart, geeft dat extra spanning en blijft uw hart snel kloppen.
- Uitlokkende gebeurtenissen:
lichamelijke klachten kunnen beginnen met een heftige gebeurtenis of ziekte. Zo kan bijvoorbeeld een heftige darminfectie het begin zijn van langdurige buikpijnklachten.
- Dingen die ervoor zorgen dat de klachten blijven:
iemand met rugklachten durft soms door angst of ongerustheid over de rugpijn niet meer te bewegen. Daardoor kunnen de rugklachten blijven of erger worden.
Lichamelijk onverklaarde klachten: Wat is SOLK?
Iedereen voelt wel eens wat. De meeste klachten gaan vanzelf over. Soms duren ze langer en komt u bij de huisarts. Indien wij – na adequaat medisch onderzoek – geen oorzaak of verklaring vinden voor uw klachten, worden deze klachten SOLK genoemd (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten). Soms vinden wij wel een oorzaak, maar verklaart het ziektebeeld niet de ernst van de klachten van een patiënt. Ook dat valt onder SOLK. Andere benamingen en voorbeelden van SOLK zijn: somatoforme stoornissen, chronische pijnstoornis, functionele somatische syndromen zoals prikkelbaredarmsyndroom, chronischvermoeidheidssyndroom en fibromyalgie, functionele klachten en onbegrepen klachten.
De meeste mensen met klachten die wij lichamelijk onvoldoende kunnen verklaren (SOLK-klachten), verlaten gerustgesteld de praktijk. Er is immers niets ‘ernstigs’ gevonden als verklaring voor hun klachten. In dat geval verdwijnen SOLK-klachten vaak spontaan of zijn ze draaglijk.
Sommige mensen zijn echter niet gerustgesteld als er geen lichamelijke oorzaak voor hun klachten kan worden gevonden. Met het idee: ‘ik voel iets, dus moet er iets lichamelijks aan de hand zijn’ of ‘voor alles wat ik voel moet een lichamelijke oorzaak/diagnose gevonden worden’. Hierdoor ontstaat soms een vicieuze cirkel van het aanvragen van aanvullend onderzoek of een verwijzing naar een medisch specialist, de hoop bij de patiënt dat er iets gevonden wordt (waardoor er ook wat aan gedaan kan worden) en vervolgens weer met een teleurstelling terug op het spreekuur bij uw huisarts. Deze cirkel herhaalt zich soms vele malen (verschillende specialisten, 2nd opinions en 3rd opinions). Helaas zien wij mensen hierdoor lang tobben met hun klachten en lang in de diagnostische vicieuze cirkel gevangen blijven.
SOLK-klachten:
SOLK betekent zeker niet dat er niets aan de hand is (er alleen geen lichamelijke verklaring voor gevonden). Solk-klachten zijn serieuze klachten die heel veel last kunnen geven. Iemand leven kan er soms volledig door veranderen. Mensen kunnen arbeidsongeschikt raken en soms zelfs hun baan en hun sociale leven verliezen. Het dagelijks leven van mensen beperkt soms alleen nog maar tot het leven van onderzoeken naar artsenbezoeken. Vaak gaat het om klachten die ook bij ziekten of lichamelijke afwijkingen kunnen passen.
Voorbeelden van deze lichamelijke klachten kunnen zijn:
- pijn en gegeneraliseerde pijnsyndromen
- ernstige vermoeidheid
- hoofdpijn of nekpijn
- duizeligheid of evenwichtsproblemen
- hartkloppingen
- pijn op de borst
- misselijkheid of maagklachten
- buikpijn of buikkrampen
- darmklachten, zoals diarree, verstopping, winderigheid
- maagklachten, misselijkheid
- rugpijn
- andere spier- en/of gewrichtspijnen
Behandeling van SOLK
Ook al zijn de klachten ‘somatisch’ onbegrepen, dat wil niet zeggen dat ze ‘medisch’ eigenlijk best goed te begrijpen zijn. Er zijn namelijk steeds meer biopsychosociale factoren bekend die kunnen bijdragen aan het ontstaan en instandhouden van SOLK. Ook zijn er diverse evidence-based behandelmethoden. De belangrijkste adviezen zijn:
- Zoals al eerder beschreven is geruststelling dat er geen (ernstige) oorzaak gevonden is voldoende voor een groot deel van de mensen.
- Probeer door te gaan met uw dagelijks leven en activiteiten (familie, vrienden, werk, sporten, hobby).
- Rust, reinheid en regelmaat
- Voldoende beweging en gezonde voeding
- Doe ontspanningsoefeningen (http://www.psychischegezondheid.nl/page/752/ontspanningsoefeningen.html)
- U kunt een afspraak maken met onze coach (poh-ggz), of eventueel een afspraak met uw psycholoog, fysiotherapeut of oefentherapeut: waarbij zij u kunnen helpen hoe beter om te gaan met uw klachten. U kunt hierdoor meer inzicht krijgen wat voor effect uw klachten op u hebben. Met dit inzicht leert u hoe u het beste met uw lichaam om kunt gaan.
Mocht dit onvoldoende zijn, dan kunt u een verwijzing aanvragen voor bijvoorbeeld:
- De SOLK-poli in het Erasmus-Medisch Centrum Rotterdam
- Yulius
Meer lezen:
www.solk.nl
www.gripopklachten.nl
www.onverklaarde-klachten.nl
www.thuisarts.nl/onvoldoende-verklaarde-lichamelijke-klachten
VITAMINE B12
In de praktijk krijgen wij veel vragen over vitamine B12. Omdat vitamine B12 soms gezien wordt als de oorzaak van vele uiteenlopende lichamelijke klachten en via sommige internetsites wel informatie wordt gegeven, maar die niet helemaal is conform de landelijke richtlijnen van huisartsen en medisch specialisten, creëert dit soms (onnodig) verwarring bij mensen. Vandaar dit onderstaand stuk.
Functie van vitamine B12 in uw lichaam
Vitamine B12 is nodig voor de aanmaak van rode bloedcellen en een goede werking van het zenuwstelsel.
Een tekort aan vitamine B12 kan daarom leiden tot:
- een vorm van bloedarmoede (macrocytaire anaemie)
o bleek zien
o Moe
o Licht in het hoofd / duizelig
o Gebrek aan energie
- klachten van het zenuwstelsel
o tintelingen in vingers
o gevoelsstoornissen (paraestesieen)
o Pijnlijk of branderig gevoel tong
o geheugenverlies,
o coördinatiestoornissen of ataxie (Ataxie is een onregelmatige en onhandige beweging van de ledematen en de romp, te wijten aan een stoornis van de fijne coördinatie van spierbewegingen)
o spierzwakte in de benen
Waarin zit vitamine B12
Vitamine B12 zit in voeding, en wel in dierlijke producten (melk (producten), vlees(waren), vis en eieren).
Vitamine B12 wordt door middel van een hulpstofje (Intrinsic Factor) wat door de maag gemaakt wordt in de darmen opgenomen in het lichaam.
Wanneer loopt je een risico op een vitamine B12 tekort
1. onvoldoende intake van vitamine b12
a. Mensen die helemaal geen of onvoldoende dierlijke producten gebruiken (veganisten en vegetariërs) wordt daarom aangeraden om vitamine B12-tabletten te slikken.
b. Door ongezonde of eenzijdige voeding
c. Bij overmatig alcoholgebruik (alcoholisme)
2. onvoldoende opname van vitamine b12
a. door problemen met de maag
- te weinig maagzuur door het gebruik van medicijnen die maagzuur remmen, zoals protonpomremmers (zoals omeprazol, pantoprazol etc)
- bij ouderen (door te weinig productie van maagzuur)
- bij een chronische maagontsteking (‘atrofische gastritis’) bijvoorbeeld door de maagbacterie Helicobacter pylori
- na operatie van de maag, zoals maagverkleining
- een auto-immuunziekte (‘auto-immuun gastritis of wel ‘pernicieuze anaemie’) waarbij het afweersysteem van het lichaam, het lichaam zelf aanvalt, door antistoffen te maken tegen Intrinsic Factor (het hulpstofje dat ervoor zorgt dat darmen makkelijk vitamine B12 kunnen opnemen) of tegen parietale cellen (dit zijn de cellen in de maagwand die het hulpstofje Intrinsic Factor produceren). Bij deze auto-immuun gastritis wordt de bloedarmoede ‘pernicieuze anaemie’ genoemd. Alleen in die situatie is de behandeling met injecties vitamine b12 geïndiceerd (volgens de Nederlands Maag-Darm-Leverstichting)
b. door slechte opname van vitamine B12 door de darmen
- door het geneesmiddel Metformine (gebruikt bij suikerziekte)
- na het gebruik van antibiotica (tijdelijke situatie) of overgroei van bacterieen
- Bij chronische darmontsteking (ziekte van Crohn of Colitis Ulcerosa)
- Na chirurgische verwijdering van een bepaald stukje darm (het ileum)
Onderzoek naar vitamine B12
Diagnostiek naar vitamine B12-tekort vindt plaats indien er sprake is van klachten of indien u mogelijk valt in een van de risicogroepen.
Bloedonderzoek bij vitamine B12-tekort:
Vitamine B12- waardes
< 80 pmol/l: zeker sprake van een vitamine B12 tekort.
80-130 pmol/l: grijs gebied
>130 pmol/l: Vitamine B12-tekort onwaarschijnlijk
< 175 pmol/l: vitamine B12-tekort zeer onwaarschijnlijk, wel Methylmalonzuur (MMA)-testen
175 pmol/lt: normaal vitamine B12, deze mensen hebben vrijwel altijd een normaal methylmalonzuur.
Methylmalonzuur (MMA):
Bij een functioneel tekort aan vitamine B12 stijgt de concentratie van methylmalonzuur (MMA, >0,35): dit kan passen bij een functioneel tekort aan vitamine B12. Een slechte nierfunctie (bij oudere mensen is de nierfunctie veelal wat minder) stijgt de MMA ook iets. Toch wordt bepaling van MMA wordt gezien als de ‘gouden standaard’ voor het vaststellen van een tekort aan vitamine B12.
Wanneer is er sprake van een functioneel vitamine B12 tekort is het MMA verhoogd (tussen de 0,35 – 20,00 micromol/lt). Een MMA van > 1,0 is bewijzend voor een vitamine B12 tekort.
De diagnose auto-immuun gastritis (ofwel Pernicieuze anaemie) wordt gesteld door middel van een combinatie van onderzoeken: er kan bloedonderzoek naar antistoffen tegen intrinsic factor gedaan worden. Omdat dit erg kostbaar is, wordt dit alleen gedaan door de MDL-arts op indicatie (aanwijzingen voor pernicieuze anaemie: bloedarmoede met een verhoogd MCV en een verlaagd vitamine B12). De MDL-arts zal dan – zo nodig – ook een maagonderzoek (gastroscopie) verrichten: hiermee wordt het slijmvlies aan de binnenkant van de maag bekeken en worden zo nodig hapjes weefsel (biopten) voor verder microscopisch onderzoek afgenomen.
Behandeling van vitamine B12-tekort:
Sommige websites geven aan dat voor ieder vitamine B12-tekort de behandeling een injectie is: dit is onjuist. Uiteraard is het belangrijkste dat u allereerst kijkt naar uw eigen leefstijl: wat kunt u zelf verbeteren? Indien er sprake is van een ongezond of eenzijdig voedingspatroon is het van belang uw voedingspatroon aan te passen. De oplossing zit hem dan niet in een pilletje. Ook wordt overmatig alcoholgebruik afgeraden. De meeste mensen met een vegetarisch of veganistisch eetpatroon zijn veelal goed bewust van welke tekorten zij eventueel kunnen oplopen. Toch kan het zinvol zijn hier nog eens extra naar te kijken. Een diëtiste kan u hierbij zo nodig ondersteunen.
Indien het vitamine B12-tekort komt door andere oorzaken, dan is het advies (van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG)) om iedereen te behandelen met dagelijkse inname 1000 microgram vitamine B12-tablet. Indien de klachten (bloedarmoede, neurologische uitval) heel hevig zijn, kan overwogen worden om de vitamine B12 spiegel snel omhoog te brengen door middel van een paar injecties in de bilspier. Hierna kan men overgaan op tabletten. U kunt deze vitamine B12-tabletten kopen bij een (online) drogist of halen bij uw apotheek. Deze tabletten worden niet vergoed door uw zorgverzekeraar (anno nov 2016).
Indien er sprake is van pernicieuze anaemie (dus auto-immuungastritis) is er sprake van een afwezigheid van Intrinsic Factor: Het Nederlands HuisartsenGenootschap (NHG) geeft aan dat de dagelijkse inname van 1000 microgram vitamine B12 zo hoog is, dat het vitamine B12 ook zonder Intrinsic Factor spontaan door de darmen wordt opgenomen (diffusie). De Maag-Darm-Lever-Stichting (MDL) adviseert alleen bij deze groep levenslange injecties met vitamine B12. Deze injecties gaan via uw huisarts en apotheek en worden tot op heden (nog) wel vergoed door uw zorgverzekeraar.
VITAMINE B1 en B6
In de praktijk zien wij veel mensen met een teveel aan vitamine B1 en/of B6. Dit is meestal het geval door een vitamine-tablet die mensen slikken. Indien dit het geval is: kies dan voor een vitamine-complex zonder vitamine B1 en B6.
Soms slikt met geen vitamines en is toch het vitamine B1 en/of B6 te hoog. Veelal krijgen wij de vraag: waar zit dit dan in?
U kunt deze informatie vinden op https://www.vitamine-info.nl/ of op https://www.voedingscentrum.nl/nl.aspx
Vitamine B1
Vitamine B1 (thiamine) zorgt voor de verbranding van koolhydraten uit ons voedsel, waardoor we energie krijgen. Daarnaast speelt het ook een rol in het zenuwstelsel en bij het functioneren van het hart.
Waar zit vitamine B1 in? De belangrijkste bronnen van deze vitamine zijn varkensvlees en graanproducten. 100 gram mager varkensvlees bevat ongeveer de helft van de hoeveelheid die we dagelijks nodig hebben. De meeste voedingsmiddelen hebben een laag gehalte aan vitamine B1.
Vitamine B6
Vitamine B6 (pyridoxine) is belangrijk voor de weerstand en de spijsvertering. Daarnaast speelt het een rol bij de vorming van rode bloedcellen. Het is van belang voor de energievoorziening. Vitamine B6 zorgt verder voor een goede werking van het zenuwstelsel.
Waar zit vitamine B6 in? Goede bronnen van vitamine B6 zijn vlees, eieren, vis, graanproducten, aardappelen en peulvruchten. Groenten, melk en kaas bevatten vitamine B6 in kleinere hoeveelheden.
Wat is veilig? Voor vitamine B6 is een veilige bovengrens vastgesteld van 25 mg per dag. Deze hoeveelheid staat gelijk aan maar liefst 10 kilo aardappelen of 65 bananen.
Wat zijn de gevolgen van een teveel aan vitamine B6? Hoge doseringen vitamine B6 kunnen leiden tot afwijkingen aan het zenuwstelsel. Daarnaast kan lichtgevoeligheid of een verslechtering van de geheugen- en denkprocessen optreden.
Wat zijn de gevolgen van een tekort aan vitamine B6? Bij zuigelingen leidt een tekort aan vitamine B6 tot verschijnselen als stuipen, overgeven en gewichtsverlies. Bij volwassenen zijn verschillende symptomen waargenomen, zoals ontstekingen van de tong en de huid, depressie, verwardheid, vermoeidheid en aandoeningen van het zenuwstelsel.